Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej określa m.in. cele i zasady organizacji podstawowej opieki zdrowotnej. Więcej na ten temat znajdą Państwo w naszej bazie wiedzy w artykule Podstawowa opieka zdrowotna – POZ.
Dodatkowo ustawa wskazuje jakie wymogi muszą spełnić lekarz, pielęgniarka i położna aby mogli realizować podstawową opiekę zdrowotną. Przede wszystkim lekarz, pielęgniarka i położna muszą zawrzeć umowę z NFZ o udzielanie świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej albo wykonywać zawód u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł taką umowę. Ponadto muszą oni zostać wybrani przez świadczeniobiorcę, poprzez złożenie tzw. deklaracji wyboru. Ale czy każdy lekarz może być lekarzem POZ? Otóż nie. Ustawa określa szczegółowo jakie specjalizacje i kursy należy ukończyć, aby być lekarzem POZ przyjmującym deklaracje wyboru. Analogicznie, jak w przypadku lekarzy, ustawa określa kompetencje dla pielęgniarek POZ i położnych POZ.
Kto może być lekarzem POZ?
Zgodnie z przepisami lekarz POZ to lekarz, który:
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej, albo
- odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie medycyny rodzinnej, albo
- posiada specjalizację II stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej, albo
- posiada specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, pod warunkiem ukończenia kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej (wymóg ten wchodzi w życie z dniem 01.01.2025 r.)
– z którym NFZ zawarł umowę lub który pracuje u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ oraz wybrany przez świadczeniobiorcę na podstawie deklaracji wyboru.
Lekarzem POZ jest także lekarz:
1) posiadający specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej lub
2) posiadający specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych
– udzielający świadczeń zdrowotnych z zakresu POZ przed dniem 31 grudnia 2024 r., pod warunkiem ukończenia kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej.
Lekarz specjalista w dziedzinie pediatrii może sprawować opiekę nad świadczeniobiorcą wyłącznie do ukończenia przez tego świadczeniobiorcę 18. roku życia.
Kim jest pielęgniarka POZ?
Ustawa określa także kompetencje dla pielęgniarek POZ. W myśl ustawy pielęgniarka POZ to pielęgniarka, która:
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego albo
- ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- posiada tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa
– z którą NFZ zawarł umowę lub która pracuje u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ oraz wybrana przez świadczeniobiorcę na podstawie deklaracji wyboru.
Zgodnie z ustawą pielęgniarką POZ jest także pielęgniarka, która:
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa: pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej albo
- ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: pediatrycznego, środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego, przewlekle chorych i niepełnosprawnych, opieki długoterminowej, w ochronie zdrowia pracujących, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, albo
- odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa: pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej, albo
- odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: pediatrycznego, opieki długoterminowej, środowiska nauczania i wychowania, zachowawczego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej
– udzielająca świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej przed dniem 31 grudnia 2024 r.
Kompetencje położnej POZ
Podobnie, jak w przypadku lekarzy i pielęgniarek POZ, ustawa precyzuje kto może zostać położną POZ i jakie wymogi musi spełniać. Położna POZ to położna, która:
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego albo
- ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- odbywa szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- odbywa kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa rodzinnego, albo
- posiada tytuł zawodowy magistra położnictwa
– z którą NFZ zawarł umowę lub która pracuje u świadczeniodawcy, z którym NFZ zawarł umowę o udzielanie świadczeń zdrowotnych w zakresie POZ oraz wybrana przez świadczeniobiorcę na podstawie deklaracji wyboru.
Ponadto położną POZ jest także położna, która:
- posiada tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa: środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego oraz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej albo
- ukończyła kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa: środowiskowego, środowiskowo-rodzinnego oraz promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej
– udzielająca świadczeń zdrowotnych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej przed dniem 31 grudnia 2024 r.
Zespół POZ
Ustawa wprowadza nowy model organizacyjny placówki POZ. Model ten zakłada, że zadania z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej realizuje zespół podstawowej opieki zdrowotnej, zwany dalej „zespołem POZ”. W skład zespołu POZ wchodzą: lekarz POZ, pielęgniarka POZ i położna POZ.
Dodatkowo ustawa określa, że oświadczenia woli pacjentów (deklaracje wyboru) złożone do świadczeniodawców nietworzących zespołu POZ utracą ważność z dniem 31 grudnia 2024 r. Wynika z tego, że aby deklaracje wyboru zachowały ważność po wskazanej dacie, wybrani przez pacjenta lekarz, pielęgniarka i położna muszą nawiązać współpracę.
Współpraca ta ma polegać na stałej wymianie informacji o świadczeniobiorcy oraz podejmowaniu wspólnych działań przez członków zespołu POZ. Przy tym wspólne działania zespołu POZ realizowane są w zakresie niezbędnym do zachowania zdrowia, profilaktyki, rozpoznawania i leczenia chorób, pielęgnowania pielęgnowania oraz rehabilitacji świadczeniobiorcy.
W rezultacie świadczeniodawcy POZ będą musieli nawiązać ze sobą kontakt. Konieczne będzie także ustalenie zasad współpracy, uwzględniając specyfikę i zasady organizacji pracy wszystkich podmiotów. W szczególności dotyczy to zasad wymiany informacji o świadczeniobiorcach takich jak: rozpoznanie, sposoby leczenia, rokowania, ordynowane leki, oraz wyznaczonych wizyt, udzielonych i zaplanowanych świadczeń opieki zdrowotnej i innych.
Zadania podmiotów tworzących zespół POZ
Przede wszystkim pracę zespołu POZ koordynuje lekarz POZ. Przecież to lekarz rozstrzyga o sposobie planowania i realizacji postępowania diagnostyczno-leczniczego nad świadczeniobiorcą. Ponadto lekarz POZ planuje i realizuje opiekę lekarską nad świadczeniobiorcą. Podejmowane w tym zakresie działania mają na celu zachowanie zdrowia, profilaktykę chorób, rozpoznawanie i leczenie chorób oraz rehabilitację świadczeniobiorcy.
Do zadań pielęgniarki POZ należy planowanie i realizacja opieki pielęgniarskiej nad świadczeniobiorcą i jego rodziną. Natomiast położna POZ planuje i realizuje pielęgnacyjną opiekę położniczo-neonatologiczno-ginekologiczną. Opieka pielęgniarska i położnicza realizowane są w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki chorób, świadczeń pielęgnacyjnych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych.
Ponadto lekarz POZ, pielęgniarka POZ i położna POZ są uprawnieni do wydawania skierowań na realizację zabiegów i procedur medycznych. Oczywiście każdy z wymienionych podmiotów w zakresie posiadanych kompetencji.
Kurs w dziedzinie medycyny rodzinnej
Jak już wspominaliśmy, niektórzy lekarze udzielający świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej, chcąc utrzymać status lekarza POZ po 31 grudnia 2024 roku muszą ukończyć kurs w dziedzinie medycyny rodzinnej. Dotyczy to lekarzy posiadających specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie pediatrii, specjalizację I stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej oraz specjalizację I lub II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie chorób wewnętrznych.
Przede wszystkim celem kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej jest uzupełnienie wiedzy oraz doskonalenie lub nabycie umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej. Zgodnie z przepisami kurs należy ukończyć do 31 grudnia 2024 roku.
Kurs ten organizuje Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego, na podstawie ramowego programu kursu.
Ramowy program kursu określił Minister Zdrowia w Rozporządzeniu z dnia 21 maja 2019 r. w sprawie ramowego programu kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej. Program kursu obejmuje:
- założenia organizacyjno-programowe,
- plan nauczania zawierający rozkład zajęć,
- wykaz umiejętności i treści nauczania oraz
- warunki ukończenia kursu,
uwzględniając zakres wiedzy i umiejętności niezbędnych do udzielania świadczeń z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej.
Kurs jest realizowany w formie zajęć teoretycznych i praktycznych. Zajęcia teoretyczne prowadzone są w formie stacjonarnej oraz e-learningowej, zajęcia praktyczne w trybie stacjonarnym. Kurs trwa w sumie 92 godziny dydaktyczne, z czego 60 godzin zajęć teoretycznych oraz 32 godziny zajęć praktycznych. Ponadto 12 godzin dydaktycznych (1,5 dnia) odbywa się w formie e-learningu.
Koszty kursu pokrywa lekarz lub świadczeniodawca, z którym Narodowy Fundusz Zdrowia zawarł umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej.
Warunkiem ukończenia kursu jest:
- zaliczenie kolokwiów poszczególnych części tematycznych zawartych w karcie realizacji kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej,
- uzyskanie certyfikatu ze znajomości tematyki zawartej w materiale e-learningowym,
- zaliczenie sprawdzianu umiejętności praktycznych,
- zaliczenie końcowego sprawdzianu testowego, przeprowadzonego po zrealizowaniu planu nauczania, trwającego 120 min, składającego się z 50 pytań przygotowanych przez komisję, uwzględniających pięć odpowiedzi, w tym jedną prawidłową; zaliczenie sprawdzianu wymaga udzielenia prawidłowej odpowiedzi na co najmniej 60% pytań.
Ukończenie kursu potwierdzone jest zaświadczeniem o ukończeniu kursu w dziedzinie medycyny rodzinnej.