15 lutego 2024 r. weszły w życie przepisy, które określają, że każda placówka medyczna lecząca dzieci musi wdrożyć standardy ich ochrony. Obowiązek wprowadzenia standardów musi być zrealizowany w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie ustawy, czyli do 15 sierpnia 2024 r.
Wynika on z ustawy z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Dotyczy on wszystkich instytucji i jednostek pracujących z dziećmi. W efekcie także szpitali, przychodni i innych podmiotów prowadzących działalność leczniczą.
Standardy te mają zapewnić małoletnim bezpieczeństwo, przeciwdziałać przestępstwom o charakterze seksualnym oraz ustandaryzować postępowanie w przypadku naruszeń.
Kogo dotyczy obowiązek wprowadzenia standardów ochrony dzieci?
Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich ma każdy:
- organ zarządzający jednostką systemu oświaty oraz inną placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni;
- organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
Standardy muszą powstać w każdej placówce medycznej, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny czy prywatny, czy ma podpisaną umowę z NFZ czy też nie.
Osobą odpowiedzialną za standardy ochrony małoletnich jest kierownik, dyrektor placówki medycznej.
Co powinny zawierać standardy ochrony małoletnich?
Standardy mają być dostosowane do charakteru i rodzaju placówki lub działalności. Wynika z tego, że inne standardy dotyczyć będą np. inne gabinetów lekarza pediatry, a inne szpitali pediatrycznych. Jednak wszystkie podmioty tworząc standardy ochrony małoletnich powinny określić m.in.:
- zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
- procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
- zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
Ponadto w standardach należy określić wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, zasady korzystania z urządzeń z dostępem do Internetu, procedury ochrony przed szkodliwymi treściami oraz zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
Standardy mają dotyczyć nie tylko zagrożeń ze strony osób dorosłych, personelu, lecz także innych małoletnich przebywających w placówce. Opracowując standardy szczególną uwagę należy poświęcić dzieciom z niepełnosprawnością oraz ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
Obowiązki placówki medycznej
Poza opracowaniem i wdrożeniem standardów ochrony dzieci ustawodawca nałożył na podmioty dodatkowe zadania.
Standardy muszą być udostępnione na stronie internetowej oraz wywieszone w widocznym miejscu w lokalu w dwóch wersjach: zupełniej oraz skróconej. Wersja skrócona jest przeznaczona dla małoletnich i zawiera istotne dla nich informacje.
Przede wszystkim standardy ochrony dzieci mają odpowiadać na potrzeby dzieci-pacjentów. Dziecko-pacjent potrzebuje szczególnej ochrony. Nawet podczas jednorazowego kontaktu z systemem ochrony zdrowia mały pacjent jest zależny od instytucji i personelu medycznego. Dlatego standardy w placówce medycznej obejmują zasady bezpiecznych relacji między personelem i dzieckiem, czyli określenie co jest w kontakcie z małym pacjentem działaniem pożądanym, a co jest niedopuszczalne.
Skoro standardy są dokumentem, który ma chronić małoletnich to opracowując je należy użyć sformułowań i języka zrozumiałego dla nich. Należy więc unikać pojęć skomplikowanych i trudnych, oraz zbyt długich zdań.
Ponadto jeden raz na dwa lata, organ zarządzający lub organizator ma obowiązek dokonać oceny standardów. Ocena polega na stwierdzeniu, czy standardy są dostosowane do aktualnych potrzeb oraz zgodne z przepisami. Wnioski z oceny należy pisemnie udokumentować.
Konsekwencje niewprowadzenia standardów
Niewykonanie obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich podlega karze grzywny do 250 złotych albo karze nagany.
W razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, sprawca, podlega karze grzywny nie niższej niż 1000 zł.
Dobre praktyki
Przyjęte standardy ochrony małoletnich mają określić i uporządkować zasady, dzięki którym można zidentyfikować sytuacje stwarzające ryzyko krzywdzenia dziecka. Określenie ryzyk zagrażających dzieciom to jedno z ważniejszych zadań jakie należy wykonać przystępując do tworzenia standardów.
Następnie konieczne jest opracowanie i wdrożenie jasnych ścieżek postępowania na wypadek podejrzenia krzywdzenia dziecka. Należy ustalić zasady podejmowania określonych interwencji w tych przypadkach i i wyznaczyć osobę odpowiedzialną za ochronę dzieci.
Ważną kwestią jest zaangażowanie całego personelu w celu zapobiegania krzywdzeniu dzieci. Pracownicy systemu ochrony zdrowia, poprzez systematyczną opiekę nad dzieckiem w podstawowej opiece zdrowotnej, czy dłuższy kontakt z dzieckiem i jego rodziną podczas hospitalizacji mają możliwość identyfikacji symptomów krzywdzenia dziecka. Dlatego wszyscy pracownicy powinni wiedzieć, jak je rozpoznawać oraz jak podejmować interwencję w przypadku podejrzenia, że dziecko jest ofiarą przemocy. Należy pamiętać przy tym, że celem interwencji jest zatrzymanie krzywdzenia dziecka i zapewnienie mu bezpieczeństwa. Standardy mają pomóc pracownikom w wyborze odpowiedniej ścieżki postępowania.
W placówce, która spełnia standardy ochrony dzieci:
- wszystkie dzieci dowiadują się, jak unikać zagrożeń w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami – w realnym świecie oraz w internecie,
- wszystkie dzieci mają stały dostęp do informacji, gdzie szukać pomocy w trudnych sytuacjach życiowych,
- rodzice dowiadują się, jak wychowywać dziecko bez przemocy i uczyć je zasad bezpieczeństwa.