Rekompensaty za błędy medyczne

Ustawa z dnia 16 czerwca 2023 r. o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 6 września 2023 roku. Ustawa przewiduje utworzenie Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych oraz pozasądowe dochodzenie roszczeń za błędy medyczne.

Jednak o odszkodowanie można się ubiegać tylko wówczas, gdy do zdarzenia medycznego doszło podczas udzielania świadczeń w szpitalu w ramach świadczeń finansowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Ustawa wprowadza też inne zmiany, o których szerzej pisaliśmy w artykule Nowelizacja ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw.

Zdarzenie medyczne a wysokość odszkodowania

Zdarzenie medyczne to zaistniałe w trakcie udzielania lub w efekcie udzielenia bądź zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego:

• zakażenie pacjenta biologicznym czynnikiem chorobotwórczym,
• uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta, albo
• śmierć pacjenta,

– którego z wysokim prawdopodobieństwem można było uniknąć w przypadku udzielenia świadczenia zdrowotnego zgodnie z aktualną wiedzą medyczną albo zastosowania innej dostępnej metody diagnostycznej lub leczniczej, chyba że doszło do dających się przewidzieć normalnych następstw zastosowania metody, na którą pacjent wyraził świadomą zgodę.

Ustawa określa zakres możliwej wysokości świadczenia kompensacyjnego z tytułu jednego zdarzenia medycznego w odniesieniu do jednego wnioskodawcy. Kwoty te kształtują się następująco:

• zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – od 2000 zł do 200 000 zł;
• uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – od 2000 zł do 200 000 zł;
• śmierci pacjenta – od 20 000 zł do 100 000 zł.

Co decyduje o wysokości świadczenia kompensacyjnego?

Przy ustalaniu wysokości świadczenia kompensacyjnego uwzględnia się w przypadku:

1. zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – charakter następstw zdrowotnych oraz stopień dolegliwości wynikających z zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, w tym w zakresie uciążliwości leczenia, uszczerbku na zdrowiu oraz pogorszenia jakości życia;
2. uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – charakter następstw zdrowotnych oraz stopień dolegliwości wynikających ze zdarzenia medycznego, w tym w zakresie uciążliwości leczenia, uszczerbku na zdrowiu oraz pogorszenia jakości życia;
3. śmierci pacjenta – pozostawanie w związku małżeńskim w chwili śmierci pacjenta, pokrewieństwo, pozostawanie w stosunku przysposobienia, pozostawanie we wspólnym pożyciu oraz wiek wnioskodawcy i wiek zmarłego pacjenta.

Postępowanie kompensacyjne – zasady, obowiązki, terminy

Uruchomienie postępowania w sprawie świadczenia kompensacyjnego następuje na wniosek. Składanie wniosków o przyznanie świadczenia kompensacyjnego będzie możliwe w terminie roku od dnia dowiedzenia się o zdarzeniu medycznym. Jednak nie dłużej niż do trzech lat od wystąpienia zdarzenia.

Osoby uprawnione do składania wniosku to pacjent lub w przypadku jego śmierci osoby bliskie. Do grona osób bliskich zaliczamy:

• krewnych pierwszego stopnia,
• niepozostającego w separacji małżonka,
• osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz 
• osobę pozostającą z pacjentem we wspólnym pożyciu.

Wniosek o przyznanie świadczenia kompensacyjnego składa się do Rzecznika Praw Pacjenta. Złożenie wniosku podlega opłacie w wysokości 300 zł. Pacjent otrzyma tę kwotę z powrotem, jeśli świadczenie kompensacyjne zostanie mu przyznane.

Decyzja w sprawie świadczenia ma być gotowa w ciągu trzech miesięcy od wpłynięcia kompletnego i prawidłowo opłaconego wniosku. Od tej decyzji będzie przysługiwało wnioskodawcy odwołanie do Komisji Odwoławczej do spraw Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Wspomniana Komisja będzie działać przy Rzeczniku Praw Pacjenta. Dlatego mówimy, że ten system rekompensat jest dwuinstancyjny.

Wnioskodawca w terminie 30 dniu od uprawomocnienia się decyzji składa oświadczenie o przyjęciu świadczenia lub o rezygnacji ze świadczenia. Niezłożenie żadnego oświadczenia jest równoznaczne ze zrzeczeniem się świadczenia kompensacyjnego. Przyjęcie świadczenia kompensacyjnego przez pacjenta będzie zaś równoznaczne ze zrzeczeniem się wszelkich innych roszczeń o odszkodowanie, rentę oraz zadośćuczynienie pieniężne, które mogą wynikać z zdarzenia medycznego.

Ponadto ustawa nakłada na Rzecznika Praw Pacjenta obowiązek informowania podmiotu wykonującego działalność leczniczą, o wypłacie świadczenia kompensacyjnego. Oczywiście dotyczy to podmiotu, z którego działalnością wiąże się wniosek. Wówczas podmiot leczniczy dokonuje:

• analizy przyczyn źródłowych zdarzenia medycznego,
• wdraża zalecenia podjęcia działań na rzecz poprawy jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej aby zapobiec ponownemu wystąpieniu zdarzenia medycznego.

Ograniczenia dotyczące postępowania

Pacjentowi nie przysługuje świadczenie kompensacyjne, jeśli na jego rzecz prawomocnie osądzono sprawę o odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie. Nie otrzyma świadczenia także osoba, jeśli toczy się w jej sprawie postępowanie cywilne albo już takie odszkodowanie, rentę lub zadośćuczynienie otrzymała. Rekompensaty z Funduszu Kompensacyjnego nie otrzyma też osoba, jeśli sąd orzekł na jej rzecz obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo nawiązkę.

W powyższych sytuacjach postępowanie w sprawie świadczenia kompensacyjnego nie będzie wszczynane, a wszczęte zostanie umorzone.

Zespół do spraw świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego

Wdrożenie systemu rekompensat za szkody bez orzekania o winie ma na celu ustalenie czy w sprawie objętej wnioskiem doszło do zdarzenia medycznego oraz wskazanie wysokości świadczenia należnego wnioskodawcy z tego tytułu.

Opinię w przedmiocie wystąpienia zdarzenia medycznego i jego skutków będzie wydawał Zespół do spraw Świadczeń z Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych. Zespół ten powstanie przy Rzeczniku praw Pacjenta.

W skład Zespołu będzie wchodziło co najmniej 20 członków, powoływanych przez Rzecznika, w tym co najmniej 15 członków wykonujących zawód lekarza. Rzecznik powoła członków zespołu w terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

Na wydanie opinii co do wystąpienia zdarzenia medycznego i jego skutków zespół będzie miał dwa miesiące od dnia otrzymania wniosku. W pojedynczej sprawie opinię wydaje zespół w składzie nie więcej niż 3 członków.

Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych

W celu wypłacania świadczeń kompensacyjnych w przypadku wystąpienia zdarzeń medycznych ustawa tworzy Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych. Fundusz ten będzie utworzony jako państwowy fundusz celowy. Dysponentem Funduszu będzie Rzecznik Praw Pacjenta. Ustawa uregulowała źródła przychodów Funduszu. Nalezą do nich będą m.in.:

• odpis w wysokości do 0,04% planowanych należnych przychodów z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne na dany rok, określonych w planie finansowym NFZ (obliczony na zasadach określonych w tej ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych),
• opłaty, za złożenie wniosku o świadczeni kompensacyjne oraz opłaty za złożenie odwołania w sprawie świadczenia kompensacyjnego,
• odsetki od zgromadzonych środków,
• inne źródła, w szczególności ze spadków, zapisów i darowizn